Bệnh cơ xương khớp
Bệnh lý bao hoạt dịch khớp gối
Giải phẫu – Sinh lý
Bao hoạt dịch là một tổ chức, trải như một tấm thảm ở mặt trong của gối, đó là mặt trong của bao khớp. Nó bao gồm các sợi xơ mềm mại và mỡ. Nó còn tiết ra dịch hoạt dịch làm trơn và nuôi dưỡng sụn khớp. Ngoài chức năng cơ học còn có vai trò chống lại nhiễm khuẩn viêm. Chính vì thế mà khi nó bị sang chấn cơ học hay viêm, nhiễm trùng thì bao hoạt dịch sẽ dầy lên, tăng tiết nhiều hoạt dịch, gây nên tràn dịch khớp gối. Cũng có những bệnh lý trên màng hoạt dịch, thường là lành tính như viêm bao hoạt dịch.
Ở gối, màng bao hoạt dịch lên tận dưới cơ tứ đầu tạo thành túi cùng hoạt dịch dưới cơ tứ đầu. Nằm giữa hai lồi cầu, nó che các dây chằng chéo, ở phía trước, tạo ra một bức màn che cho dây chằng chéo trước. Phía sau của gân bánh chè, nó tiếp xúc với phần mỡ dầy lên , gọi là túi mỡ Hoffa.
Bao hoạt dịch nhìn từ trước lại, ở mặt trong nó bám vào phần tiếp giáp giữa xương và sụn
và Bao hoạt dich nhìn nghiêng
U nang bao hoạt dịch
Khớp gối giống như các khớp khác được bao bọc bởi bao khớp, như một túi khép kín. Túi này được che phủ bên trong nhờ một tấm thảm đó là màng hoạt dịch. Tổ chức hoạt dịch tiết ra dịch – gọi là hoạt dịch- để nuôi dưỡng và bôi trơn khớp
Trong trường hợp bất thường, ở bên trong khớp hay trong những trường hợp chấn thương, bao hoạt dịch có thể phản ứng tăng tiết dịch một cách quá đáng,đó là nguyên nhân của tràn dịch khớp gối .
Khi áp lực bên trong của gối tăng nó có thể tạo nên các thay đổi như thoát vị ra phía sau của gối. Đó là u nang bao hoạt dịch, nó thường nằm ở chính giữa khoeo, và to ra sau gối. U nang bao hoạt dịch còn có tên khác là “kyste de Baker”.
Nang này không có gì là nguy hiểm, đặc biệt là không bao giờ ung thư hoá. Bên trong nó chỉ có mỗi thành phần là hoạt dịch, điều đó giải thích tại sao thể tích của nó lại có thể thay đổi được. Thông thường thể tích của nó nhỏ và không gây trở ngại với chức năng của gối. Đôi khi nó trở nên to, căng, đưa tới đau do tăng áp lực, thay đổi khi đi lại, thể tích nhỏ đi khi gấp gối, đặc biệt là lúc ngồi xổm. Rất hiếm những trường hợp chèn ép vào tổ chức xung quanh (mạch máu , thần kinh gây nên kiến bò, rát bỏng ở cẳng chân,…) do thể tích của khối u quá to. Trong một số ít trường hợp nó có thể bị vỡ biểu hiện bằng : đau tăng lên đột ngột, bắp chân mau chóng sưng to tràn hoạt dịch ra ngoài. Có nguy cơ làm tắc các tĩnh mạch hoặc gây nên các tổn thương về cơ.
Chẩn đoán u nang bao hoạt dịch
Cần phải nghĩ tới khi có đau ở phía sau khoeo, hơn hết là sờ thấy một khối nhỏ như hòn bi. Thể tích lại thay đổi, giảm đi và mất khi gối ở tư thế gấp, nó thấy rõ hơn khi gối duỗi thẳng. Trong trường hợp nghi ngờ, dùng siêu âm chẩn đoán biết rõ là nó nằm ở đâu và kích thước bao nhiêu. U nang bao hoạt dịch thường là hậu quả của các bệnh gối: cần phải tìm kiếm các nguyên nhân này ở gối: Có khi là thương tổn sụn khớp, có khi là sụn chêm, hay bao hoạt dịch, hay do sau những chấn thương,…
Máy vật lý trị liệu Bộ Quốc phòng
Công ty Cổ phân TSun Việt Nam
[DoctorHome DH14] Máy trị liệu đa năng DoctorHome DH-14 (tiêu chuẩn)
Hỗ trợ cơ xương khớp chi dưới
Điều trị u nang bao hoạt dịch
Thường u nang bao hoạt dịch tiến triển tự nhiên, không cần điều trị, cũng khỏi do dịch lại chui vào trong khớp. Tất cả các nang bao giờ cũng lành tính, không cần phải đưa ra một phương pháp điều trị gì thêm.
Đôi khi không khỏi mà lại gây nên khó chịu cho bệnh nhân, có thể điều trị bằng cách chọc hút và bơm thuốc có nguồn gốc cortisone vào trong. Đồng thời để tránh tái phát, cần phải tìm và điều trị nguyên nhân ở trong gối, ví dụ như can thiệp vào sụn chêm chẳng hạn.
Trong trường hợp khó trị, u nang lại gây đau, gây khó chịu cho người bệnh, thì điều trị bằng nội soi có thể được ra: Nhờ nội soi tìm lỗ liên hệ giữa nang và khớp và làm nhỏ lại: bằng cách dùng một nắp đậy chắn lỗ thông thương, như thế đảm bảo không còn tăng áp lực gây đau trong nang nữa. Nhưng mới được áp dụng gần đây nên còn chưa thể bàn về kết quả của phương pháp này.
Cần có chỉ định ngoại khoa khi nang đó tái phát nhiều lần, có nghĩa là phải mổ để lấy hoàn toàn nang đó đi
Bệnh Hoffa
Đó chính là tình trạng của viêm khối mỡ Hoffa , đây là một cục mỡ, nằm ở sau gân bánh chè . Dây chằng đỉnh (ligament adipeux) giới hạn trên khối mỡ, nó chuyển tiếp với nếp hoạt dịch phía dưới của khớp.
Bệnh này rất hiếm gặp và lành tính.
Triệu chứng
Bệnh Hoffa thường là nguyên nhân gây đau của mặt trước gối, vị trí gân bánh chè và bánh chè. Đôi khi có cảm giác không vững hoặc kẹt khớp, hay tràn dịch khớp.
Chẩn đoán khó vì không có dấu hiệu điển hình trên lâm sàng, khám cũng không có dấu hiệu cụ thể, chụp IRM không có cấu trúc nào rõ. Đôi khi dùng tới nội soi để chẩn đoán, trong quá trình soi, cần đánh giá tình trạng của khối mỡ Hoffa, một vài trường hợp cũng không chắc chắn. Nhưng nội soi cho phép bộc lộ tất cả các nguyên nhân bên trong khớp có thể gây đau nên có thể chẩn đoán được.
Điều trị
Điều trị nội khoa, giảm đau , chống viêm, có thể đủ để khỏi bệnh. Trong những trường hợp thất bại trong điều trị nội khoa, nếu đau quá nhiều, có thể chỉ định điều trị nội soi: Mục đích lấy bỏ đi khối mỡ phì đại bằng một can thiệp nội soi gối . Nhưng kết quả của phương pháp này đặc biệt trên triệu chứng đau vẫn còn chưa ổn định.
Nếp gấp bao hoạt dịch
Bao hoạt dịch như một cái túi vòng quanh khớp gối. Nó gấp thành các nếp tự nhiên. Đôi khi các nếp gấp này trở nên dầy hơn đến mức bệnh lý, người ta gọi là nếp gấp bao hoạt dịch (plica)
Tuỳ vào vị trí của nếp gấp người ta chia làm 3 loại:
– Nếp gấp hoạt dịch trên: đây là cột trụ nằm ở ngay sát phía trên của bánh chè và nó có thể làm hẹp lại túi cùng cơ tứ đầu. Cột trụ này thường không hoàn toàn, tạo thành một lỗ to hay nhỏ, nhưng nó không bao giờ gây nên rối loạn chức năng gối. Tuy hiếm nhưng cũng có khi gấp hoàn toàn làm cho túi cùng hoạt dịch cơ tứ đầu trở thành một túi kín, khi đó nó sẽ phồng lên.
– Nếp gấp hoạt dịch dưới: cũng không gây nên rối loạn bệnh lý. Nếp gấp này có thể nằm ngay trước của dây chằng chéo trước, và nó là một phần của khối mỡ Hoffa.
– Nếp gấp hoạt dịch trong: đây là nếp gấp dễ nhìn thấy nhất và nó hay đưa tới khó chịu ở gối.
-Nếp gấp hoạt dịch bên trong: nằm ở phía trong của gối. Nó giống như bậc thang chen vào giữa bánh chè và xương đùi chỗ rãnh liên lồi cầu trước (trochlée)
Hình ảnh bên là hình ảnh nội soi của nếp gấp bên trong, tương đối dầy, là nguyên nhân gây đau và cản trở vận động của bánh chè.
Thông thường plica bên trong nó trải rộng, mảnh mai và không có một ảnh hưởng nào tới khớp gối
Điều trị
Plica bản thân là một nếp gấp tự nhiên của bao hoạt dịch, nó không cần bất cứ một điều trị gì đặc biệt.
Rất hiếm như plica bên trong dầy lên gây hạn chế vận động duỗi gối, và là nguyên nhân gây đau, có cảm giác móc giữ xương bánh chè lại hoặc có dấu hiệu lò xo. Nó hoàn toàn có thể điều trị được bằng nội soi khớp gối đây là một thủ thuật nhỏ, người ta cắt nếp gấp này và lấy bỏ nó đi. Nhưng chỉ định cho loại phẫu thuật này rất hiếm, vì người ta nghĩ rằng nếp gấp đó đã tồn tại nhiều năm không triệu chứng tức là nó có thể chấp nhận được.
Tràn dịch khớp gối
Tràn dịch khớp gối là tình trạng lượng dịch trong khớp gối nhiều lên, có thể phát hiện dễ dàng trên lâm sàng. Tình trạng tràn dịch có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau như: chấn thương, bệnh lý hoặc nhiễm khuẩn, …
Tràn dịch khớp gối nhiều sẽ làm hạn chế cử động của khớp gối và có thể gây đau khi bệnh nhân đi lại. Trong một số trường hợp việc chọc hút dịch có thể sẽ làm cho bệnh nhân dễ chịu tuy nhiên nếu xác định được chính xác nguyên nhân để điều trị triệt để thì là lý tưởng. Các nguyên nhân gây tràn dịch khớp gối có những nguyên nhân có thể điều trị khỏi triệt để nhưng có những nguyên nhân có thể được chẩn đoán ra nhưng cũng không điều trị khỏi hoàn tòan được.
Triệu chứng:
- Sưng nề: Một bên gối có thể sẽ to hơn bên kia. Khi đánh giá cần dựa vào các mốc xương để so sánh hai bên.
- Hạn chế vận động khớp: Khớp gối của bạn sẽ bị hạn chế vận động do lượng dịch trong khớp cản trở vận động khớp.
- Đau: Tuỳ theo nguyên nhân gây tràn dịch khớp mà có thể sẽ có triệu chứng đau khớp, đôi khi do đau mà bệnh nhân không thể đi lại được.
Nguyên nhân:
Chấn thương: Chấn thương các cấu trúc giải phẫu có thể gây đau và gây tràn dịch khớp gối. Một số nguyên nhân chấn thương thường gặp là:
- Gãy xương
- Rách sụn chêm khớp gối
- Đứt các dây chằng khớp gối: dây chằng chéo trước hoặc dây chằng chéo sau
- Tình trạng chấn thương do quá tải khớp gối, thường do tổn thương sụn khớp
Bệnh lý và một số nguyên nhân khác: Một số bệnh lý và nguyên nhân gây tràn dịch khớp gối có thể gặp là:
- Thoái hoá khớp
- Viêm khớp dạng thấp
- Nhiễm trùng khớp
- Gout
- Pseudogout
- Viêm bao hoạt dịch khớp do nhiều nguyên nhân như: viêm màng hoạt dịch khớp gối mạn tính hay sau chấn thương, …
- Các dạng nang bao hoạt dịch khớp
- Bệnh lý rối loạn về tình trạng đông máu
- U
Một số yếu tố thuận lợi là:
- Tuổi: thường gặp hơn ở lứa tuổi trên55.
- Các hoạt động thể thao: Những người tham gia nhiều vào các hoạt động thể thao có nguy cơ chấn thương nhiều hơn, đặc biệt là những môn thể thao liên quan đến các chuyển động đột ngột của khớp như bóng đá, bóng rổ,…
- Béo phì: Trọng lượng cơ thể quá lớn sẽ làm quá tải khớp gối, đặc biệt làm tăng nguy cơ vi chấn thương cho các thành phần của khớp, trong đó có sụn khớp vì vậy làm tăng nguy cơ thoái hoá khớp, là 1 trong những nguyên nhân hàng đầu gây tràn dịch khớp gối.
Biến chứng:
Nếu không được điều trị, dịch trong khớp gối sẽ làm hạn chế vận động khớp, việc chọc hút dịch khớp nhiều lần làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và nếu có nhiễm trùng thì sẽ phá huỷ khớp và có thể ảnh hưởng đến toàn thân bệnh nhân.
Các thăm khám cận lâm sàng
Việc thăm khám để xác định nguyên nhân có thể được xác định dựa trên một số thăm khám như sau:
Các thăm dò hình ảnh
- Chụp X quang: Bác sỹ của bạn sẽ yêu cầu chụp phim để xác định bạn có bị vấn đề gì về xương như gãy xương hay trật khớp không hoặc bệnh lý u xương, thoái hoá khớp, ….
- Chụp cộng hưởng từ: Thăm khám này có thể phát hiện các bất thường về xương và phần mềm của khớp gối như sụn chêm, dây chằng, gân hay sụn khớp.
Các xét nghiệm máu
Việc lấy mẫu máu để xét nghiệm nhằm xác định liệu có các tình trạng như sau không?:
- Nhiễm trùng
- Viêm
- Viêm khớp dạng thấp
- Bệnh lý ưa chảy máu
- Gout
Chọc hút dịch khớp
Chọc hút dịch khớp gối để xác định bản chất của dịch khớp. Nhờ chọc hút dịch khớp, đưa đi xét nghiệm có thể xác định được:
- Có máu hay không, liên qua đến chấn thương hoặc bệnh lý ưa chảy máu
- Vi khuẩn gây tình trạng nhiễm trùng
- Các tinh thể, gây bệnh Gout hoặc giả Gout
Điều trị
Điều trị thuốc
- Thuốc giảm đau . Cần sử dụng trong 1 số trường hợp triệu chứng đau hơn mức chịu đựng của bệnh nhân.
- Kháng sinh. Khi có nguy cơ hoặc đang bị nhiễm trùng.
- Thuốc kháng viêm Corticosteroids. Đây là những thuốc kháng viêm mạnh, có thể sử dụng đường miệng hoặc tiêm trực tiếp vào khớp gối. Tuy nhiên, corticoids có 1 số tác dụng phụ, vì vậy phải được kê đơn và theo dõi điều trị bởi bác sỹ chuyên khoa.
Điều trị phẫu thuật và các can thiệp xâm lấn
- Chọc hút dịch khớp. Chọc hút dịch khớp nhằm giảm áp lực đồng thời có thể kết hợp điều trị tiêm corticoid.
- Nội soi khớp. Nội soi khớp có giá trị chẩn đoán nguyên nhân của tràn dịch khớp và có thể kết hợp điều trị như sửa chữa các thương tổn sụn, dây chằng hay tổn thương thoái hóa khớp.
- Thay khớp. Trong trường hợp tổn thương thoái hóa khớp gối.
Tự chăm sóc khi bị tràn dịch khớp gối
Khi bị tràn dịch khớp gối, dù cho là nguyên nhân gì nhưng những chăm sóc cơ bản nhằm mục đích cải thiện triệu chứng và tránh tăng nặng thêm tình trạng bệnh, người bệnh cần thực hiện 1 số biện pháp sau:
- Nghỉ ngơi. Tránh việc đi lại tỳ chân vì có thể làm tăng tình trạng tràn dịch và đau.
- Chườm đá và kê cao chân: đặc biệt có tác dụng tốt đối với những trường hợp tràn dịch do chán thương. Kê chân cao giúp cho việc tuần hòan chân được tốt, tránh được tình trạng sưng nề.
- Điều trị giảm đau. Sử dụng một số thuốc giảm đau thông thường theo sự tư vấn của bác sỹ để cải thiện triệu chứng.
Phòng bệnh
Dịch trong khớp gối thường gặp do tình trạng bệnh lý mạn tính hoặc chấn thương. Để phòng ngừa và phát hiện sớm tình trạng tràn dịch khớp gối, bạn cần thực hiện một số công việc sau:
- Thăm khám với bác sỹ thường xuyên. Kiểm soát tốt các bệnh lý mạn tính như thóai hóa khớp, viêm khớp dạng thấp hay Gout.
- Thực hiện tốt yêu cầu điều trị của bác sỹ. Dùng thuốc theo đơn để điều trị các bệnh lý nguyên nhân, đeo nẹp gối khi cần thiết theo yêu cầu điều trị.
- Tập khỏe khối cơ đùi. Cơ đùi khỏe là yếu tố quan trọng hỗ trợ cho vận động khớp gối. Nếu cơ đùi yếu thì gối nhanh bị mỏi, dễ chấn thương. Cơ đùi khỏe giúp cho hoạt động gối được tốt hơn.
- Tập các bài tập mềm dẻo cho gối. Nếu bạn hơi quá cân nặng, cần tập luyện để giảm cân, bạn cần lựa chọn một bài tập mà khớp gối của bạn không phải chịu quá nhiều tải trọng khi bạn tập, ví dụ như tập thể dục nhịp điệu dưới nước hay bơi, …
Originally posted 2011-05-07 10:13:51.
Thông tin về y học chỉ mang tính tham khảo, bạn cần hỏi ý kiến của thầy thuốc trước khi áp dụng cho mình và người thân. Với mỗi người việc đáp ứng với các liệu trình điều trị là khác nhau tùy thuộc cơ địa bản thân !
Máy vật lý trị liệu Bộ Quốc phòng
Công ty Cổ phân TSun Việt Nam
[DoctorHome DH14] Máy trị liệu đa năng DoctorHome DH-14 (tiêu chuẩn)
Hỗ trợ cơ xương khớp chi dưới
