Giải phẫu
Hình thể và cấu trúc của xương
1. Phân loại xương
Dựa vào hình thể và chức năng, có thể chia xương làm 4 loại:
– Xương dài: ở chi gồm có thân xương và 2 đầu xương.
– Xương ngắn: ở cổ tay, bàn chân, ngón, và đốt sống.
– Xương dẹt: ở hộp sọ, xương bả vai, xương ức, xương chậu.
– Xương không đều hay bất định hình: xương thái dương, xương sàng… Ngoài ra còn có 1 loại xương vừng, là xương nhỏ nằm trong gân cơ và
thường đệm vào các khớp để giảm độ ma sát của gân giúp cơ hoạt động tốt hơn.
2. Mô tả hình thể ngoài của xương
Mỗi xương được mô tả một cách khác nhau tuỳ theo hình thể ngoài của nó.
Ví dụ:
* Xương dài (trước khi mô tả phải định hướng xương)
– Đầu xương: là nơi tiếp khớp với xương khác, thường là chỏm hình cầu hay phẳng, có nhiều chỗ lồi chỗ lõm và chia làm hai loại: tiếp khớp và không tiếp khớp.
Máy vật lý trị liệu Bộ Quốc phòng
Công ty Cổ phân TSun Việt Nam
[DoctorHome DH14] Máy trị liệu đa năng DoctorHome DH-14 (tiêu chuẩn)
Hỗ trợ cơ xương khớp chi dưới
Diện khớp: lõm như ổ chảo, lồi như lồi cầu, ròng rọc…
Diện không khớp: có tên gọi khác nhau như lồi củ, lồi cầu, gai. Mặt: có các chỗ bám của cơ hay cơ đi qua.
– Cổ xương: là nơi nối tiếp giữa đầu và thân xương.
– Thân xương: hình lăng trụ tam giác có các mặt các bờ. Mặt xương có thể nhẵn có thể gồ ghề để cho gân cơ bám hay mạch thần kinh đi qua.
* Xương dẹt: Mô tả các mặt của xương, các bờ và các góc.
3. Hình thể trong và cấu trúc
Có thể quan sát bằng mắt thường (cấu tạo đại thể) và bằng kính hiển vi hay kính lúp (cấu tạo vi thể).
3.1. Cấu tạo đại thể
Có những phần chung và phần riêng cho mỗi xương hay mỗi loại xương. Nếu cưa dọc hay cưa ngang một xương ta thấy:
– Lớp xương đặc: ở ngoài, là một lớp xương mịn rắn chắc mầu vàng nhạt.
– xương xốp: ở trong gồm các bè xương bắt chéo nhau chằng chịt, để hở
những hốc nhỏ trông như bọt biển.
Ngoài ra ở xương tươi còn thấy rõ:
– Ở ngoài cùng bọc lấy xương đặc còn một lớp màng ngoài (ngoại cốt mạc) là một màng liên kết mỏng, chắc dính chặt vào xương. Lớp trong của cốt mạc mang nhiều mạch máu và thần kinh đến nuôi xương và có nhiều tế bào trẻ (cốt bào) đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển xương theo bề ngang.
– Ở trong cùng, bên trong lớp xương xốp là tuỷ xương. Có 2 loại tuỷ xương:
+ Tuỷ đỏ là nơi tạo huyết, có ở trong các hốc xương xốp (có ở toàn bộ các xương của thai nhi và trẻ sơ sinh và riêng các phần xương xốp của người lớn.
+ Tuỷ vàng chứa nhiều tế bào mỡ, chỉ có ở các ống tuỷ ở thân xương dài người lớn, bên trong cùng lớp xương xốp.
* Đặc điểm cấu tạo riêng của mỗi loại xương
– Xương dài: hai đầu xương, lớp xương đặc chỉ là một lớp mỏng bao bọc ở ngoài và bên trong là cả khối xương xốp chứa đầy tuỷ đỏ. Thân xương, lớp đặc ở ngoài làm thành một ống xương dày ở giữa và mỏng dần ở 2 đầu; lớp xương xốp ở trong thì ngược lại dầy ở 2 đầu, mỏng ở giữa; trong cùng là một ống tuỷ dài chứa đầy tuỷ vàng.
– Xương ngắn: cấu trúc cũng tương tự như đầu xương dài: gồm một khối xương xốp ở trong bọc bởi một vỏ mỏng xương đặc ở ngoài.
– Xương dẹt: hợp bởi 2 bản xương đặc kẹp ở giữa một lớp xương xốp. Có chỗ xương mỏng, 2 bản xương đặc dính sát vào nhau và không còn lớp xương xốp nữa.
– Ở các xương sọ: bản ngoài rất chắc, bản trong giòn và dễ vỡ, lớp xương xốp ở giữa có tên riêng là lõi xốp.
* Ý nghĩa cấu tạo của các xương
Cấu tạo hình ống của xương đặc trong thân xương dài cũng như cách sắp xếp các bè xương trong xương xốp đều có tác dụng làm nhẹ bớt trọng lượng, giảm số lượng vật chất cần thiết cho cấu trúc xương, đồng thời làm tăng sức chống đỡ của xương đối với sức ép, sức kéo và sức gẫy.
Các bè xương bao giờ cũng sắp xếp theo chiều hướng nhất định, thích nghi với chức năng của mỗi xương làm cho xương có độ chắc cao nhất.
Như vậy, kiến trúc của xương phù hợp với chức năng riêng của nó và phù hợp với những quy luật chung của ngành kiến trúc xây dựng, theo chung nguyên tắc “với trọng lượng và số lượng vật chất tối thiểu, đảm bảo độ vững chắc tối đa”.
3.2. Cấu tạo vi thể
Xương là một mô liên kết trong đó các tế bào đã biến thành cốt bào sắp xếp theo những khoảng cách đều đặn và trong đó có lắng đọng những chất vô cơ, chủ yếu là muối calci (phosphat calci và hydroxyd calci) bao bọc và che phủ các sợi keo.
Về cơ bản mô xương gồm những lá mỏng được tạo nên bởi hỗn hợp những chất vô cơ và hữu cơ và những vùng dày hơn được tạo thành bởi sự hình thành những lá cộng thêm chồng chất lên những lá trước.
Khác với sụn, xương chứa các mạch máu phân bố đều đặn. Trong quá trình phát triển các mạch máu bị vây quanh bởi các lớp xương tân tạo và tạo thành những ống xương hay ống havers. Những ống đó chạy chủ yếu theo chiều dọc trong xương dài, và các lá xương được tạo thành xung quanh một hệ thống các ống phân nhánh và nối tiếp với nhau.
4. Các mạch máu của xương
4.1. Mạch nuôi xương
Mạch nuôi xương hay mạch dưỡng cốt chui vào xương qua lỗ nuôi xương chạy trong một ống xiên chếch tới ống tuỷ. Trong tuỷ xương động mạch chia thành 2 nhánh ngược nhau chạy dọc theo chiều dài của ống tuỷ và phân nhỏ dần nuôi xương. Các nhánh này chui vào trong ống havers và nối tiếp với nhánh màng xương.
4.2. Mạch màng xương
Mạch cốt mạc ở quanh thân xương và đầu xương (trừ diện khớp) có các mạch rất nhỏ qua cốt mạc tôi phần ngoài xương để nói với các nhánh nuôi xương chính từ trong ra.
5. Thành phần hoá học của xương
Sở dĩ xương đàn hồi và cứng rắn vì xương có các thành phần vô cơ và hữu cơ.
5.1. Xương tươi (người lớn)
Chứa 50% nước; 15,75% mỡ; 12,45% chất hữu cơ và 21,80% chất vô cơ.
5.2. Xương khô (đã loại bỏ mỡ và nước)
- 2/3 là chất vô cơ và 1/3 là chất hữu cơ.
- Chất hữu cơ chiếm 23,30% chủ yếu là chất cốt giao gồm các sợi keo và các tế bào xương.
- Chất vô cơ chiếm 66,70% chủ yếu là các muối vôi:
- Phosphat Ca: 51,04% Fluorur Ca: 2,00%
- Carbonat Ca: 11,30% Phosphat Mg:21,85%
- Carbonat và Florur Ca: 1,20%
Các thành phần hoá học cũng thay đổi theo chức phận của mỗi xương, theo tuổi, giới, chế độ dinh dưỡng và bệnh tật. Đặc biệt một số vitamin A, D, C và một số bệnh nội tiết ảnh hưởng đến kiến trúc và cấu tạo hoá học của xương.
Ở người trẻ xương ít chất vô cơ nên mềm dẻo. Người già xương nhiều chất vô cơ nên giòn, dễ gẫy.
Bài giảng Giải phẫu học – Chủ biên: TS. Trịnh Xuân Đàn
Nguồn Benhhoc.com
Originally posted 2010-07-01 03:24:12.
Thông tin về y học chỉ mang tính tham khảo, bạn cần hỏi ý kiến của thầy thuốc trước khi áp dụng cho mình và người thân. Với mỗi người việc đáp ứng với các liệu trình điều trị là khác nhau tùy thuộc cơ địa bản thân !
Máy vật lý trị liệu Bộ Quốc phòng
Công ty Cổ phân TSun Việt Nam
[DoctorHome DH14] Máy trị liệu đa năng DoctorHome DH-14 (tiêu chuẩn)
Hỗ trợ cơ xương khớp chi dưới
