Thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác  (AMD)

Nguyên nhân gây thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác

Các chuyên gia không chắc tại sao một số người lại phát triển bệnh AMD còn những người khác thì không. Họ tin rằng gen và môi trường của bạn có thể đóng một vai trò nào đó.

Những người bị bệnh AMD thể ướt luôn có bệnh AMD thể khô trước tiên. Nhưng những người mắc bệnh AMD thể khô không phải lúc nào cũng phát triển thành thể ướt.

Các yếu tố nguy cơ thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác

Các yếu tố nguy cơ đối với cả hai loại AMD bao gồm:

• Hút thuốc
• Huyết áp cao hoặc  cholesterol cao
• Ăn nhiều  chất béo bão hòa
• Bị béo phì
• Được chỉ định là nữ khi sinh
• Có làn da sáng

Dịch tễ học AMD

AMD là nguyên nhân hàng đầu gây mù vĩnh viễn trong thế giới công nghiệp hóa (với hơn 170 triệu người bị ảnh hưởng) và là nguyên nhân thứ ba trên toàn cầu. Một số thông tin và số liệu khác của AMD:

• Trong số các nhóm chủng tộc khác nhau, người châu Âu da trắng không phải gốc Tây Ban Nha có nguy cơ mắc AMD cao nhất, tiếp theo là người gốc Tây Ban Nha, da đen và châu Á.
• Những người trên 75 tuổi có nguy cơ mắc AMD cao hơn gần 15 lần so với những người 50-59 tuổi.
• Phụ nữ có nguy cơ mắc AMD cao hơn nam giới một chút. Nhưng điều này có thể đơn giản là vì họ có xu hướng sống lâu hơn.

Chẩn đoán thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác

Bác sĩ có thể kiểm tra xem bạn có bị thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác hay không khi bạn đến  khám mắt định kỳ và thấy  mắt bạn bị giãn.

Các thử nghiệm dành cho AMD

Những xét nghiệm này có thể giúp bác sĩ chẩn đoán tình trạng:

• Khám võng mạc. Khi khám mắt, bác sĩ sẽ kiểm tra võng mạc của bạn. Họ sẽ tìm drusen dưới võng mạc.

• Lưới Amsler. Bác sĩ cũng có thể yêu cầu bạn nhìn vào lưới Amsler, một dạng đường thẳng giống như bàn cờ. Nếu một số đường xuất hiện gợn sóng hoặc bị thiếu, đó có thể là dấu hiệu của thoái hóa điểm vàng.

• Chụp động mạch. Nếu bác sĩ của bạn phát hiện ra AMD, bạn có thể thực hiện một thủ thuật gọi là chụp động mạch hoặc một thủ thuật gọi là chụp cắt lớp kết hợp quang học ( OCT). Trong chụp động mạch, bác sĩ tiêm thuốc nhuộm vào tĩnh mạch ở cánh tay. Họ chụp ảnh khi thuốc nhuộm chảy qua các mạch máu trong võng mạc của bạn. Nếu có mạch máu mới hoặc nếu mạch máu bị rò rỉ chất lỏng hoặc máu vào điểm vàng, ảnh sẽ hiển thị vị trí và loại của chúng. OCT là phương pháp quét hình ảnh có thể cho thấy chất lỏng hoặc máu bên dưới võng mạc của bạn mà không cần thuốc nhuộm.

Điều quan trọng là phải gặp bác sĩ nhãn khoa thường xuyên để phát hiện sớm các dấu hiệu thoái hóa điểm vàng. Điều trị có thể làm chậm tình trạng hoặc làm cho nó bớt nghiêm trọng hơn.

Tìm hiểu thêm về cách chẩn đoán AMD .

Các giai đoạn thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác

Có ba giai đoạn của AMD thể khô:

• Sớm. Ở giai đoạn này, bạn không có triệu chứng.
• Trung cấp. Một số người không có triệu chứng trong giai đoạn này. Hoặc, bạn có thể nhận thấy các triệu chứng nhỏ như mờ thị lực trung tâm hoặc khó nhìn thấy mọi thứ trong ánh sáng mờ.
• Muộn. Ở giai đoạn này, bạn có thể sẽ bắt đầu thấy các đường thẳng giống như đường lượn sóng. Bạn cũng có thể bị mờ ở trung tâm tầm nhìn, tình trạng này có thể mở rộng hoặc trở nên tồi tệ hơn theo thời gian. Màu sắc có thể trông kém sáng hơn và thậm chí còn khó nhìn hơn trong điều kiện ánh sáng yếu.

AMD ướt luôn được coi là giai đoạn muộn. Nhưng AMD khô có thể chuyển sang dạng ướt trong bất kỳ giai đoạn nào.

Điều trị thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác

Điều trị có thể làm chậm tình trạng và giúp bảo tồn thị lực của bạn. Nhưng không có cách chữa khỏi bệnh thoái hóa điểm vàng.

Thuốc bổ sung và thuốc điều trị AMD

Hiện tại, không có thuốc hoặc phương pháp điều trị bệnh AMD thể khô. Các lựa chọn điều trị của bạn bao gồm:

Bổ sung. Một nghiên cứu lớn của Viện Mắt Quốc gia, được gọi là AREDS (Nghiên cứu Bệnh về Mắt Liên quan đến Tuổi tác), đã phát hiện ra rằng sự kết hợp nhất định giữa vitamin và chất dinh dưỡng có thể bảo vệ mắt của một số người mắc bệnh AMD giai đoạn trung bình hoặc cuối. Các chất bổ sung có thể làm chậm quá trình phát triển của AMD từ giai đoạn trung bình đến giai đoạn cao cấp và cũng có thể giúp một số người duy trì thị lực lâu hơn. Các nhà nghiên cứu sau đó đã điều chỉnh công thức và đặt tên là AREDS2.

Nếu bạn có nhiều drusen trong mắt, bác sĩ có thể khuyên bạn nên dùng chất bổ sung AREDS2. Nếu bạn bị mất thị lực ở một mắt, thuốc bổ sung cũng có thể làm giảm nguy cơ bị AMD thể ướt và mất thị lực ở mắt còn lại.

Thuốc bổ sung AREDS2 được bán không cần kê đơn. Chúng là sự kết hợp của:

• Vitamin C (axit ascorbic)
• Vitamin E, lutein, zeaxanthin và kẽm (dưới dạng oxit kẽm)
• Đồng (dưới dạng oxit cupric)

Tuy nhiên, những chất bổ sung này không giúp ích cho tất cả mọi người bị bệnh AMD thể khô. Hãy hỏi bác sĩ nhãn khoa của bạn xem chúng có phù hợp với bạn không. Nếu bác sĩ bật đèn xanh cho bạn, hãy yêu cầu họ giới thiệu một nhãn hiệu. Đồng thời yêu cầu bác sĩ giải thích tất cả những lợi ích và rủi ro có thể có trước khi bạn bắt đầu dùng thuốc bổ sung. Chúng cũng có thể là một phần trong phương pháp điều trị bệnh AMD thể ướt của một số người.

Những chất bổ sung này không có tác dụng ngăn ngừa AMD, vì vậy không cần dùng chúng nếu bạn không mắc bệnh này.

Nếu bạn bị AMD thể ướt, phương pháp điều trị của bạn có thể bao gồm:

Thuốc chống tạo mạch. Những loại thuốc này  ngăn chặn việc tạo ra các mạch máu và rò rỉ từ các mạch máu trong mắt bạn gây ra bệnh AMD thể ướt. Bạn thường tiêm chúng vào mắt.

Protein chính gây ra sự tăng trưởng đó là yếu tố tăng trưởng nội mô mạch máu (VEGF). Các chất ức chế VEGF bao gồm:  aflibercept ( Eylea ),  bevacizumab ( Avastin ), pegaptanib (Macugen) và  ranibizumab ( Lucentis ).

Ngăn chặn angiopoietin-2 (Ang-2), một loại protein khác liên quan đến việc hình thành mạch máu, giúp ổn định các mạch máu mới mỏng manh để chúng không bị rò rỉ. Nó cũng làm cho mạch máu ít nhạy cảm hơn với tác động của VEGF.

Thuốc ức chế VEGF/Ang-2 bao gồm:

• Faricimab-svoa ( Vabysmo ).

Nhiều người dùng những loại thuốc này đã lấy lại được thị lực đã bị mất. Bạn có thể cần phải thực hiện các phương pháp điều trị này nhiều lần.

Thủ tục cho AMD

Một số tùy chọn có sẵn cho AMD:

Liệu pháp laze. Ánh sáng laser năng lượng cao có thể phá hủy các mạch máu bất thường phát triển trong mắt bạn.

Liệu pháp laser quang động. Bác sĩ tiêm một loại thuốc nhạy cảm với ánh sáng –  verteporfin ( Visudyne ) – vào máu của bạn và nó được các mạch máu bất thường hấp thụ. Sau đó, bác sĩ sẽ chiếu tia laser vào mắt bạn để kích hoạt thuốc làm tổn thương các mạch máu đó.

Các nhà nghiên cứu cũng đang nghiên cứu các phương pháp điều trị thử nghiệm cho bệnh thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác. Chúng bao gồm:

• Phẫu thuật dưới điểm vàng. Thủ tục này loại bỏ các mạch máu hoặc máu bất thường.
• Chuyển vị võng mạc. Điều này phá hủy các mạch máu bất thường dưới trung tâm hoàng điểm, nơi bác sĩ không thể sử dụng tia laser một cách an toàn. Trong thủ tục này, bác sĩ sẽ di chuyển trung tâm điểm vàng của bạn ra khỏi các mạch máu bất thường đến vùng khỏe mạnh của võng mạc. Điều này giúp bạn không bị sẹo và gây tổn thương nhiều hơn cho võng mạc. Sau đó, bác sĩ sẽ sử dụng tia laser để điều trị các mạch máu bất thường.

Các lựa chọn thay thế cho AMD

Không có bằng chứng khoa học nào cho thấy bất kỳ loại phương pháp điều trị thay thế nào cũng có tác dụng đối với AMD và chúng không thể thay thế các phương pháp điều trị y tế. Nhưng một số người sử dụng các chất bổ sung hoặc liệu pháp thay thế cùng với các phương pháp điều trị tiêu chuẩn. Luôn hỏi bác sĩ trước khi thử một phương pháp điều trị thay thế, vì một số có thể tương tác với thuốc của bạn hoặc gây ra tác dụng phụ.

Các loại thảo mộc. Trong số các loại thảo mộc có thể có một số lợi ích cho sức khỏe của mắt là:

• Bạch quả. Loại thảo mộc này có chứa flavonoid, một chất được biết đến để tăng cường sức khỏe của mắt. Một số nghiên cứu cho thấy những người dùng bạch quả có thể làm chậm quá trình mất thị lực.

• Cây kế sữa. Cây kế sữa có chứa một chất gọi là silymarin rất tốt cho gan của bạn. Bởi vì gan của bạn lưu trữ một số vitamin nhất định nên nó đóng một vai trò quan trọng đối với sức khỏe của mắt.

• Quả việt quất và hạt nho. Đây cũng là những chất có hàm lượng flavonoid cao.

Phương pháp điều trị thay thế. Mặc dù không có bằng chứng thực tế nào cho thấy những phương pháp này có hiệu quả nhưng một số người vẫn thử chúng để điều trị các triệu chứng AMD:

• Châm cứu. Phương pháp điều trị này bao gồm việc đặt những chiếc kim nhỏ vào các điểm cụ thể trên cơ thể bạn. Một số người thực hành châm cứu cho rằng nó giúp điều trị AMD bằng cách tăng lưu lượng máu đến mắt.

• Kích thích dòng điện vi mô. Điều này liên quan đến việc áp dụng một dòng điện nhẹ vào khu vực xung quanh mắt bạn. Ý tưởng là nó có thể giúp các tế bào trong võng mạc loại bỏ các chất thải

Tìm hiểu thêm về các lựa chọn điều trị mới nhất cho AMD.

Sự chênh lệch về sức khỏe thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác

Mặc dù người da trắng gốc châu Âu có nhiều khả năng mắc AMD hơn các nhóm khác nhưng bất kỳ ai cũng có thể mắc bệnh này. Nghiên cứu đã tìm thấy sự khác biệt trong cách người da màu được chẩn đoán và điều trị tình trạng này.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng người da đen mắc bệnh AMD có nguy cơ được điều trị bằng thuốc tiêm kháng VEGF thấp hơn 23% so với bệnh nhân AMD da trắng, phương pháp điều trị chính cho bệnh AMD thể khô. Người Mỹ Latinh và người Mỹ gốc Á cũng ít có khả năng được điều trị bằng phương pháp này.

Một nghiên cứu khác cho thấy người da màu ít được đại diện trong các nghiên cứu lâm sàng về các phương pháp điều trị mới cho các bệnh về mắt. Tỷ lệ người da đen tham gia đã giảm trong 20 năm qua, ngay cả khi có nhiều người gốc Latinh và châu Á tham gia hơn.

Lý do cho những khác biệt này không rõ ràng, nhưng có thể liên quan đến một số thứ, bao gồm khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe, sự nghi ngờ về mặt văn hóa đối với hệ thống chăm sóc sức khỏe và sự thiên vị.

Các biến chứng của thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác

Thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác không gây mù hoàn toàn, mặc dù nó có thể ảnh hưởng đến thị lực trung tâm và gây tổn thương vĩnh viễn cho mắt của bạn. Mất thị lực của bạn có thể gây khó khăn cho việc:

• Lái xe
• Đọc
• Nhận diện khuôn mặt
• Làm các công việc gia đình như nấu ăn hoặc làm vườn

AMD nghiêm trọng có thể khiến bạn bị mù về mặt pháp lý.

Sống chung với bệnh thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác

Khi bị AMD, bạn có thể cần tìm kiếm sự trợ giúp hoặc thay đổi cách thực hiện một số hoạt động hàng ngày của mình. Nhưng với sự hỗ trợ phù hợp, bạn sẽ có thể duy trì sự độc lập và duy trì chất lượng cuộc sống tốt.

Khi bạn được chẩn đoán mắc bệnh AMD, bác sĩ có thể yêu cầu bạn ăn một chế độ ăn uống cân bằng, giàu chất chống oxy hóa và bao gồm các loại thực phẩm thân thiện với mắt như:

• Cá có nhiều axit béo omega-3 như cá hồi, cá cơm, cá thu và cá hồi (mục tiêu hai đến ba lần mỗi tuần)
• Các loại hạt rất giàu vitamin E, selen và kẽm (khoảng một số ít mỗi tuần)
• Các loại rau lá xanh đậm như cải xoăn và rau bina (hàng ngày)
• Các loại rau màu vàng/cam như ớt và cà rốt (hàng ngày)
• Trái cây giàu chất chống oxy hóa, như quả mọng (hàng ngày)

Chi phí của AMD

AMD có thể mang lại thêm chi phí trong một số lĩnh vực, bao gồm:

• Thăm khám bác sĩ, điều trị và trị liệu thị lực
• Công nghệ và hỗ trợ thị lực kém
• Sửa đổi nhà
• Trả tiền cho người chăm sóc
• Mất năng suất trong công việc

Các phương pháp điều trị AMD có thể tốn kém, tuy nhiên số tiền bạn phải trả tùy thuộc vào bảo hiểm của bạn. Nếu không có bảo hiểm, một đợt điều trị kéo dài 2 năm có thể tốn từ 9.000 đến 65.000 USD mỗi năm, tùy thuộc vào những gì bác sĩ kê đơn. Một số công ty dược phẩm và các nhóm khác đưa ra các chương trình giúp đỡ những người có thu nhập thấp về chi phí.

Một số điều có thể giúp bạn thích ứng với các giới hạn về thị lực có thể xảy ra với AMD bao gồm:

Hỗ trợ tầm nhìn thấp. Chúng bao gồm các thiết bị có ống kính đặc biệt hoặc hệ thống điện tử để tạo ra hình ảnh lớn hơn về những vật ở gần. Chúng giúp những người bị mất thị lực do thoái hóa điểm vàng khô hoặc ướt tận dụng tối đa thị lực còn lại của họ. Bác sĩ cũng có thể kê toa kính hoặc kính áp tròng để giúp bạn nhìn rõ hơn.

Ánh sáng tốt hơn. Ánh sáng rực rỡ, nhất quán trong toàn bộ môi trường của bạn sẽ giúp ích cho những việc như đọc sách và nấu ăn, đồng thời cũng giúp ngăn ngừa té ngã.

Sức khỏe tâm thần và AMD

Bất kỳ căn bệnh nào cũng có thể khiến bạn lo lắng, đặc biệt là căn bệnh có thể gây ra những thay đổi lớn trong cuộc sống hàng ngày của bạn. Nếu AMD khiến bạn mất thị lực trung tâm, bạn có nguy cơ cao bị trầm cảm hoặc bị cô lập về mặt xã hội.

Bác sĩ của bạn có thể giới thiệu một nhà trị liệu, cố vấn hoặc nhân viên xã hội hoặc giúp bạn tìm một nhóm hỗ trợ. Gia đình và bạn bè cũng có thể hỗ trợ bạn về mặt tinh thần cũng như giúp bạn giải quyết các công việc hàng ngày.

Tiên lượng thoái hóa điểm vàng

Thoái hóa điểm vàng thường trở nên tồi tệ hơn theo thời gian. Nhưng không phải ai bị AMD cũng phát triển cả hai mắt hoặc tiến triển đến giai đoạn muộn.

Dạng khô của thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác có xu hướng tiến triển chậm trong nhiều năm. Tuy nhiên, loại ướt có thể xuất hiện đột ngột.

Vì điều trị sớm có thể giúp giữ cho các triệu chứng không trở nên tồi tệ hơn nên điều quan trọng là phải đi khám bác sĩ và khám mắt thường xuyên. Thoái hóa điểm vàng thể ướt có thể sẽ cần điều trị lặp đi lặp lại. Nếu bạn không được điều trị theo dõi thường xuyên, thị lực của bạn có thể trở nên tồi tệ hơn trước khi bắt đầu điều trị .

Điều gì sẽ xảy ra với AMD

Hầu hết những người bị AMD sẽ duy trì được thị lực tốt. Ngay cả những người mất thị lực trung tâm cũng thường giữ được thị lực bên. Nói chuyện với bác sĩ của bạn về tình trạng của bạn có thể tiến triển như thế nào.

Nếu bạn phát triển AMD tiên tiến, bạn có thể mất khả năng làm những việc đòi hỏi thị lực nhạy bén, như lái xe hoặc đọc sách.

Phòng ngừa thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác

Nếu không bị AMD, bạn có thể thực hành một số thói quen lành mạnh có thể giúp bạn giảm nguy cơ mắc bệnh:

• Nếu bạn hút thuốc, hãy cân nhắc việc bỏ thuốc.
• Chịu trách nhiệm về bất kỳ tình trạng sức khỏe nào khác mà bạn mắc phải, như huyết áp cao.
• Giữ cân nặng khỏe mạnh và tập thể dục thường xuyên.
• Ăn một chế độ ăn uống cân bằng với đầy đủ trái cây, rau và thực phẩm có axit béo omega-3 (có trong một số loại cá và quả hạch).

Các tình trạng tương tự như thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác

Một số bệnh về mắt khác có triệu chứng tương tự như bệnh AMD, bao gồm:

• Lỗ hoàng điểm. Đây là một lỗ nhỏ hình thành ở hoàng điểm, dẫn đến thị lực bị méo mó.
• Thoái hóa điểm vàng cận thị. Điều này chỉ ảnh hưởng đến những người bị cận thị nặng (cận thị).
• Bệnh Stargardt. Điều này còn được gọi là thoái hóa điểm vàng vị thành niên. Đó là một tình trạng di truyền ảnh hưởng đến những người trẻ tuổi.
• Bệnh võng mạc tiểu đường. Đây là một biến chứng của bệnh tiểu đường gây tổn thương mạch máu ở võng mạc.

Kết luận

Bị thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác không có nghĩa là bạn sẽ mất thị lực. Điều trị kịp thời và thay đổi lối sống lành mạnh có thể giúp bảo vệ thị lực trung tâm của bạn. Ngay cả khi bạn bị mất một phần thị lực, các bước như hỗ trợ và trị liệu cho thị lực kém có thể giúp bạn độc lập và tiếp tục làm những việc bạn thích.